Muqdisho, Soomaaliya — Xilli xaaladda bini’aadamnimo ay si aad ah usii xumaanayso, Hay’adda Maaraynta Musiibooyinka Soomaaliyeed (SoDMA) waxay soo saartay baaq bani’aadamnimo oo degdeg ah oo ay ugu baaqayso beesha caalamka iyo deeq-bixiyayaasha inay bixiyaan taageero degdeg ah oo isku dubaridan. Abaarta joogtada ah, colaadaha socda, iyo cunto-yaraantu waxay halis gelinayaan nolosha malaayiin Soomaali ah, iyaga oo u riixaya geeska quusashada.

Dhibaato bani’aadamnimo oo dhinacyo badan leh

Xogta ay soo saartay SoDMA waxay xaqiijinaysaa in xaaladda hadda jirta ay u baahan tahay jawaab-celin degdeg ah oo dhameystiran:

• Cunto-yaraan: In ka badan 4.4 milyan oo qof ayaa wajahaya cunto-yaraan daran (IPC Heerka 3 ama ka sareeya), taasoo muujinaysa koror welwel leh oo ah 29% tan iyo bilowgii sanadkan.
• Abaar: Qiyaastii 2.5 milyan oo qof oo ku nool waqooyiga Soomaaliya ayaa ku jira xaalad abaar daran, taasoo saameysay 26 degmo oo si xun u dhaawacday nolol maalmeedkooda.
• Barakac: Colaadihii ugu dambeeyay ee ka dhacay gobollada Hiiraan iyo Jubaland ayaa sababay in ay barakacaan in ka badan 100,000 oo qof, iyadoo tobannaan kun oo qof lagu qasbay inay ka cararaan guryahooda.
• Nafaqo-xumo: Ku dhawaad 1.7 milyan oo carruur ah oo da’doodu ka yar tahay shanta sano ayaa la ildaran nafaqo-xumo ba’an, kuwaas oo 466,000 ay ku jiraan xaalad nafaqo-xumo ba’an oo daran, taasoo halis gelinaysa noloshooda.
• Biyo-yaraan: Wax ka yar 30% dadka Soomaaliyeed ayaa hela biyo nadiif ah oo la isku halayn karo, taasoo keentay kororka faafitaanka cudurada sida shubanka, qandhada, iyo caabuqyada neef-mareenka.

Jawaab-celinta gudaha iyo taageerada degdegga ah ee loo baahan yahay

Inkasta oo ay dhibaatadu baaxad weyn tahay, Dawladda Soomaaliya iyo bulshada degaanka ayaa muujinaya dadaal xooggan oo ay ku wajahayaan. Dowladda Federaalka waxay ballanqaaday $700,000 oo dollar si ay u taageerto dadaallada jawaab-celinta abaarta, sidoo kale ganacsatada Soomaaliyeed ayaa ballanqaaday $700,000 oo dollar oo dheeraad ah. Ballanqaadkan qaran ee xooggan wuxuu dirayaa farriin cad oo ah in Soomaaliya ay go’aansan tahay inay wajahdo caqabadahan, laakiin kaligeed ma awooddo.

Baaq hawlgal

SoDMA waxay xoojinaysaa baahida loo qabo in la abaabulo kheyraadka lana kordhiyo maalgelinta ka timaada deeq-bixiyayaasha dhaqanka, la-hawlgalayaasha Khaliijka, iyo ganacsiga gaarka ah si loo bixiyo jawaab isku dhafan oo daboolaysa cuntada, caafimaadka, biyaha, iyo hoyga.

Xaaladdu si degdeg ah ayay usii xumaanaysaa, maalin kasta oo ay jawaab-celin ku filan la’aan tahay waxay kordhinaysaa dhibaatada dadka aan waxba galabsan. Sidaa darteed, waxaan ugu baaqaynaa beesha caalamka inay garab istaagaan Soomaaliya xilligan xasaasiga ah si looga hortago masiibo bini’aadamnimo oo soo socota.